" Parkeren, mobiliteit en verkeer "

OMEGA ARTIKELEN

Betaalbare mobiliteit onder druk: inzichten uit onderzoeken van KiM en Nibud

Betaalbare mobiliteit onder druk

De betaalbaarheid van mobiliteit is een groeiend probleem in Nederland. De afgelopen maanden zijn er twee belangrijke rapporten verschenen die dit onderwerp belichten. Het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) publiceerde op 27 augustus 2024 een rapport dat zich richt op een breed scala aan mobiliteitsuitgaven en hoe betaalbaarheid verschilt per doelgroep. Een recenter rapport van de Mobiliteitsalliantie, in samenwerking met het Nibud en uitgebracht op 1 oktober 2024, zoomt in op de betaalbaarheid voor huishoudens met een modaal inkomen. Hoewel de onderzoeken een verschillende insteek hebben, tonen ze beide de toenemende druk op de betaalbaarheid van mobiliteit aan.

In dit artikel worden per rapport de belangrijkste bevindingen toegelicht, gevolgd door een bespreking van de overeenkomsten en verschillen en een samenvatting van de conclusies en aanbevelingen.

Bevindingen van het KiM-rapport

Het rapport van het KiM richt zich op de betaalbaarheid van mobiliteit voor verschillende groepen Nederlanders. Uit het onderzoek blijkt dat de vervoerskosten tussen 2015 en 2023 met bijna 30% zijn gestegen, wat net boven de inflatie ligt, die over dezelfde periode op ongeveer 26% uitkomt.

Ongeveer 1 op de 10 Nederlanders ervaart moeite om de kosten van mobiliteit te betalen. Dit probleem raakt vooral mensen met een laag inkomen, eenoudergezinnen, werklozen en huishoudens in minder stedelijke gebieden.

Gemiddeld besteden Nederlandse huishoudens 14% van hun inkomen aan mobiliteit, waarbij privévoertuigen een grote kostenpost vormen. Deze betaalbaarheidsproblemen hebben invloed op de keuzes die mensen maken in hun reisgedrag en kunnen leiden tot het overslaan van sociale activiteiten of andere beperkingen in het dagelijks leven.

Het rapport biedt een aantal oplossingsrichtingen, waaronder:

  1. Algemene inkomenspolitiek:
    • Verbetering van de koopkracht van lage inkomens om betaalbaarheidsproblemen te verminderen.
    • Gerichte inkomensondersteuning voor groepen die kwetsbaar zijn voor mobiliteitskosten.
  2. Gerichte kortingen en subsidies:
    • Financiële maatregelen voor specifieke doelgroepen die extra ondersteuning nodig hebben.
    • Kortingen op vervoerskosten voor groepen zoals lage inkomens en mensen met mobiliteitsbeperkingen.
  3. Betaalbare vervoersopties stimuleren:
    • Het stimuleren van betaalbare en toegankelijke vervoersvormen zoals openbaar vervoer, deelmobiliteit en fietsen.
    • Vergroten van het bereik en de kwaliteit van OV-diensten, vooral in minder stedelijke gebieden.
  4. Slimme ruimtelijke ordening en nabijheid:
    • Wonen, werken en voorzieningen dichter bij elkaar brengen om reisafstanden en reiskosten te verminderen.
    • Plannen van woon- en werkgebieden op een manier die mobiliteitsbehoeften optimaliseert.
  5. Verbeteren van OV-aanbod en toegankelijkheid:
    • Vergroten van bereikbaarheid, frequentie en betaalbaarheid van het openbaar vervoer.
    • Betere toegang tot OV voor ouderen, mensen met een beperking en inwoners van landelijke gebieden.
  6. Stimuleren van actieve mobiliteit:
    • Investeren in fiets- en wandelinfrastructuur om duurzaam en betaalbaar vervoer te bevorderen.
    • Integratie van deelfiets- en deelscootersystemen voor korte afstanden.
  7. Innovatieve mobiliteitsoplossingen:
    • Ondersteuning van nieuwe mobiliteitsdiensten zoals deelauto’s, Mobility-as-a-Service (MaaS) en elektrische voertuigen die bijdragen aan kostenefficiënte en duurzame mobiliteit.
    • Vergemakkelijken van overstappen tussen vervoersmiddelen voor betere reiservaringen.
  8. Betere informatievoorziening en bewustwording:
    • Helder communiceren over vervoerskosten en alternatieve opties om bewuste mobiliteitskeuzes te bevorderen.
    • Educatie over mobiliteitsopties en ondersteuning bij het vinden van betaalbare vervoersmogelijkheden voor verschillende doelgroepen.

 

Bevindingen van het Nibud-rapport

Het rapport van de Mobiliteitsalliantie en het Nibud richt zich specifiek op de betaalbaarheid van mobiliteit voor huishoudens met een modaal inkomen (€44.000 bruto per jaar). De belangrijkste bevinding is dat deze huishoudens elke maand tussen de €200 en €900 tekortkomen om hun vervoerskosten volledig te kunnen dekken. Sinds 2015 zijn de kosten voor mobiliteit fors gestegen, met name door de toename in brandstofprijzen en andere dagelijkse vervoerskosten. Hierdoor moeten huishoudens keuzes maken in hun uitgaven, wat vaak leidt tot beperkingen in hun vrijheid om te reizen en deelname aan sociale activiteiten. Dit heeft direct invloed op hun welzijn en gezondheid.

De Mobiliteitsalliantie en het Nibud doen de volgende aanbevelingen om dit probleem aan te pakken:

  1. Fiscale mogelijkheden en reiskostenvergoeding:
    • Werkgevers kunnen de bestaande fiscale mogelijkheden beter benutten om reiskostenvergoedingen aantrekkelijker te maken voor alle vervoermiddelen, zoals auto, fiets, scooter en OV.
    • Speciale aandacht voor lage inkomens, waarbij de reiskostenvergoeding voor woon-werkverkeer vaak niet standaard is.
  2. Verbeteren van ruimtelijke ordening:
    • Wonen, werken en voorzieningen dichter bij elkaar brengen om reisafstanden te verkorten en daarmee reiskosten te verlagen.
    • Overheden spelen een belangrijke rol in het slim ordenen van werk-, woon- en vrijetijdsvoorzieningen om reisgedrag positief te beïnvloeden.
  3. Bewustwording van mobiliteitskosten:
    • Huishoudens moeten inzicht krijgen in hun vervoersuitgaven om bewuster keuzes te kunnen maken over vervoer.
    • Er is veel informatie beschikbaar over de kosten van mobiliteit, maar deze moet beter toegankelijk en overzichtelijk worden gepresenteerd.
  4. Stimuleren van duurzame en betaalbare mobiliteit:
    • Vergroten van het aanbod aan duurzame vervoersmiddelen, zoals elektrische fietsen en deelmobiliteit, om betaalbare alternatieven te bieden voor lange reizen met de auto.
    • Inzetten op duurzame vervoersoplossingen, met oog voor lage kosten en milieuvriendelijkheid.
  5. Versterken van betaalbaar openbaar vervoer:
    • Het openbaar vervoer betaalbaarder en toegankelijker maken voor alle inkomensgroepen.
    • Vergroten van bereikbaarheid en betrouwbaarheid van het OV, zodat het een aantrekkelijk alternatief wordt voor privévervoer.

Verschillen en overeenkomsten

Beide rapporten behandelen de betaalbaarheid van mobiliteit, maar met een eigen insteek en doelgroep. Het KiM-rapport heeft een brede focus en analyseert hoe verschillende groepen Nederlanders de vervoerskosten ervaren. De oplossingen die het KiM aandraagt zijn zowel gericht op het verhogen van koopkracht als het verbeteren van betaalbaarheid van mobiliteit in de brede zin, inclusief OV, deelfietsen en ruimtelijke ordening.

Daartegenover staat het onderzoek van de Mobiliteitsalliantie en het Nibud, dat zich richt op huishoudens met een modaal inkomen en de financiële druk die zij ervaren door mobiliteitskosten. Hun oplossingen richten zich vooral op het verbeteren van reiskostenvergoedingen, het vergroten van inzicht in de daadwerkelijke kosten van vervoer, en het stimuleren van slimme ruimtelijke ordening om reisafstanden te verkorten.

Ondanks de verschillen in benadering zijn er duidelijke overeenkomsten. Beide rapporten wijzen op de forse stijging van mobiliteitskosten sinds 2015, met name voor lagere inkomensgroepen, en benadrukken dat deze kosten een aanzienlijke impact hebben op de vrijheid om te reizen. Dit leidt tot keuzes die de sociale participatie, toegang tot werk, en algeheel welzijn beïnvloeden. Daarnaast erkennen beide rapporten dat een meer geïntegreerde benadering nodig is om mobiliteit betaalbaar te houden.

Conclusies en aanbevelingen

Beide rapporten benadrukken de noodzaak van een geïntegreerde aanpak om de betaalbaarheid van mobiliteit te verbeteren. Hierbij gaat het niet alleen om directe financiële steun en inkomensondersteuning, maar vooral om structurele maatregelen die op de langere termijn effectief zijn.

De oplossingen richten zich op:

  • Betere benutting van fiscale regelingen: Door de bestaande mogelijkheden voor reiskostenvergoeding optimaal te gebruiken, kunnen vervoerskosten voor woon-werkverkeer verlaagd worden, vooral voor lagere inkomensgroepen.
  • Investeren in betaalbare mobiliteitsopties: Een cruciale stap is het stimuleren van toegankelijk en betaalbaar vervoer, zoals het OV, deelfietsen en andere vormen van duurzame mobiliteit. Dit kan kwetsbare groepen helpen om betaalbare alternatieven te vinden voor de auto.
  • Slimme ruimtelijke ordening: Door wonen, werken en voorzieningen dichter bij elkaar te brengen, worden reisafstanden verkleind en reiskosten gereduceerd. Een goede ruimtelijke planning draagt direct bij aan het betaalbaar maken van mobiliteit.
  • Bewustwording en inzicht in mobiliteitsuitgaven: Het vergroten van inzicht in vervoerskosten is essentieel. Huishoudens moeten bewuster keuzes kunnen maken over hun vervoermiddelen en beter geïnformeerd zijn over de impact van mobiliteitsuitgaven op hun budget.

Het is essentieel dat al deze onderdelen samenkomen in een breed, samenhangend beleid. Zowel op korte termijn is verlichting nodig voor huishoudens die moeite hebben met hoge mobiliteitskosten, als op lange termijn om een duurzaam en betaalbaar mobiliteitssysteem te ontwikkelen dat toegankelijk is voor iedereen. Een samenhangende aanpak zorgt ervoor dat mobiliteit niet alleen betaalbaar blijft, maar ook duurzaam en passend bij de behoeften van verschillende doelgroepen in Nederland.

📄 Lees het volledige rapport van het KiM hier KiM brochure Betaalbare mobiliteit

📄 Lees het volledige rapport van het Nibud hier Nibud mobiliteitsonderzoek

Contact

Voor vragen of opmerkingen neem contact met ons op.